Ministerstwo Finansów pominęło małe i średnie firmy w pracach nad nową akcyzą tytoniową

– Forum Akcyzowe zostało zawładnięte przez jeden z koncernów tytoniowych i to tematy związane zapewne z działalnością tego koncernu będą wiodły prym – mówi Przemysław Jaskóła, członek Stowarzyszenia Vaping Association Polska. To jedna z organizacji branżowych, które nie zdołały włączyć się w prace powołanego przez resort finansów Forum Akcyzowego. Decydowała kolejność zgłoszeń, ale formularz rejestracji online został zamknięty już kilkanaście sekund po uruchomieniu. W efekcie skład forum został zdominowany przez międzynarodowe koncerny tytoniowe i nie ma w nim przedstawicieli polskich małych i średnich firm. 

Ministerstwo Finansów powołało Forum Akcyzowe w celu wypracowania wspólnie z branżą nowego modelu podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe, płyny do papierosów elektronicznych, nowatorskie wyroby tytoniowe oraz susz tytoniowy. Do udziału zaproszono organizacje branżowe, producentów i dystrybutorów wyrobów tytoniowych oraz ekspertów. Zdecydowano się na stworzenie czterech 10-osobowych grup roboczych, które docelowo mają przedstawić rekomendacje dla resortu. Choć nie będą one wiążące ani automatycznie wdrożone, przyjmą formę twardych rekomendacji, przez co mogą mieć realny wpływ na kształtowanie nowych regulacji.

O rejestracji do grup roboczych Forum Akcyzowego decydowała kolejność zgłoszeń. Polscy producenci z sektora MŚP przekonują, że takie kryterium powoływania grup roboczych wyklucza reprezentatywność środowisk branżowych. Podobne zastrzeżenie przed rozpoczęciem prac forum zgłaszało szereg innych podmiotów, w tym Krajowe Stowarzyszenie Przemysłu Tytoniowego. Organizacja zrzesza czterech największych producentów firm tytoniowych w kraju: British American Tobacco Polska Trading, Imperial Tobacco Polska, Japan Tobacco International Polska oraz Philip Morris Polska Distribution.

Postulaty przedstawicieli branży nie spotkały się z reakcją resortu. Rejestracja do grup roboczych odbyła się przez formularz online i według zasady pierwszeństwa zgłoszeń. Według relacji polskich firm z sektora MŚP formularz rejestracji został zamknięty w kilkanaście sekund po uruchomieniu. Ich zdaniem skład grup roboczych został przez to wypaczony i jest zdominowany przez ekspertów powiązanych głównie z jednym z międzynarodowych koncernów tytoniowych.

– O ile sama idea forum i pomysł stworzenia wspólnej platformy był bardzo ciekawy, o tyle system tworzenia grup roboczych już całkowicie nas rozczarował. Ten system był oparty na zasadach kolejności zgłoszeń – co spowodowało, że my po prostu nie zdążyliśmy się do niego zarejestrować, mimo że próbowaliśmy to zrobić od razu po uruchomieniu platformy, punktualnie o godzinie 15.00. Nikt z członków naszego stowarzyszenia nie został przyjęty do żadnej grupy roboczej – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes Grzegorz Wargocki, prezes Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Tytoniowego.

PSPT to jedna z najważniejszych organizacji na polskim rynku tytoniowym. Zrzesza głównie małe i średnie firmy zajmujące się uprawą, przetwórstwem, importem i dystrybucją tytoniu i wyrobów tytoniowych oraz prowadzeniem prac badawczo-rozwojowych w tym obszarze. O problemach z rejestracją do grup roboczych forum mówi też inna duża organizacja branżowa: Stowarzyszenie Vaping Association Polska.

– Wyścig o to, kto pierwszy się zarejestruje, nie jest dobrym rozwiązaniem w tak ważnej kwestii – mówi Przemysław Jaskóła, członek Vaping Association Polska. – Liczyliśmy na to, że przy tym stoliku akcyzowym podniesiemy temat tego, jak te przepisy wpłyną na małe i średnie polskie przedsiębiorstwa i co możemy zrobić, abyśmy jako MŚP pozostali uczestnikami tego rynku. Teraz już wiemy, że ten stolik został zawładnięty przez jeden z koncernów tytoniowych i zapewne to tematy związane z jego działalnością będą wiodły przy nim prym.

Przedstawiciele firm z branży MŚP otwarcie mówią o skandalu. Przekonują, że wypełnienie formularza rejestracji w kilka sekund było niemożliwe. W ich ocenie mogły zostać wykorzystane programy lub skrypty internetowe, które w ułamku sekundy wypełniały go, uniemożliwiając udział innym ekspertom. W rezultacie w grupach roboczych forum zabrakło miejsc dla polskich MŚP. Kontrowersje związane z powoływaniem i działaniem grup roboczych spowodowały, że z udziału w nich rezygnują też inni członkowie. Swoich przedstawicieli wycofał już Philip Morris Polska Distribution.

– Tworzenie grup roboczych powinno odbywać się na zasadzie doboru fachowców i podmiotów, które bardzo dobrze znają ten rynek. Formuła zastosowana przez MF absolutnie tego nie zapewniła. Dlatego obecny skład grup roboczych nie pozwoli zbudować dobrego systemu akcyzowego – dodaje Grzegorz Wargocki.

Jak podkreśla prezes PSPT, obecny skład grup roboczych Forum Akcyzowego jest niereprezentatywny i nie uwzględnia opinii małych i średnich przedsiębiorców, co przeczy idei powołania forum jako organu doradczego, który miał reprezentować cały rynek.

– Obawiamy się, że grupy robocze w obecnym składzie, w których nie możemy uczestniczyć, stworzą system podatkowy uwzględniający wyłącznie interesy dużych, międzynarodowych koncernów – mówi Grzegorz Wargocki. – Nie jest możliwe stworzenie jednego, dobrego systemu akcyzowego dla tych dużych i dla tych małych, to są zupełnie inne produkty. Członkowie naszego stowarzyszenia produkują wyroby niszowe, takie jak cygara, tytonie fajkowe czy tytonie do skręcania. Obawiamy się więc, że to, co wypracuje forum, nie będzie spełniało oczekiwań całej branży.

Obydwie organizacje zaapelowały do Ministerstwa Finansów o rozszerzenie składu grup roboczych i uwzględnienie w toku prac mniejszych podmiotów, produkujących wyroby niszowe. Chodzi o to, aby wypracowane rozwiązania uwzględniały interes całej branży, a nie tylko jej wąskiego wycinka.

– MŚP stanowi około 70 proc. firm, które dystrybuują płyny do papierosów elektronicznych. Dziwi nas to, jak można pominąć tak ważnego uczestnika rynku i nikt wcześniej nie pomyślał o tym żeby każda grupa miała jakąś reprezentację przy tym stoliku akcyzowym – mówi Przemysław Jaskóła z Vaping Association Polska. – Wielokrotnie apelowaliśmy już do ministra Tadeusza Kościńskiego i wiceministra Jana Sarnowskiego o to, aby uwzględnili nas w pracach tego gremium. Liczymy na rozpatrzenie naszych próśb i zrozumienie, że dla nas to jest być albo nie być – dodaje ekspert.

Wobec braku reakcji Ministerstwa Finansów polskie firmy z sektora MŚP zwróciły się o pomoc do Rzecznika MŚP. Ten zaś wysłał apel do resortu, aby włączyć mniejszych przedstawicieli branży do zespołów roboczych Forum Akcyzowego. Odpowiedź była negatywna. Ministerstwo wskazało, że lista jest już zamknięta, a zainteresowane podmioty mogą ewentualnie śledzić prace forum poprzez media i transmisje online z posiedzeń.

– Oczywiście to Ministerstwo Finansów jest głównym dysponentem tego, kogo chce zapraszać i na jakich zasadach dobiera partnerów do tego typu rozmów. Jednak dla przejrzystości całej polityki akcyzowej dobrze by było, gdyby pula reprezentantów całego sektora była jak najszersza – aby były to zarówno duże, jak i małe firmy – mówi Kamil Rybikowski, radca Rzecznika MŚP.

Biuro Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców również chciało mieć swojego przedstawiciela w grupach roboczych Forum Akcyzowego. Ze względu na przyjętą przez resort formułę kolejności zgłoszeń nie zdołało zarejestrować się w porę.

– Odmówiono nam możliwości wzięcia udziału w pracach zespołów roboczych, tłumacząc się kolejnością zgłoszeń – mówi Kamil Rybikowski. – Dziwi nas praktyka, w której przedstawiciele takich grup roboczych są wybierani poprzez kolejność zgłoszeń. Byłoby lepiej, gdyby zasiadały w nich osoby dobrane z pewnego klucza, reprezentujące szerokie spektrum rynku, przedstawiciele branży zarówno z tych dużych firm, jak i z sektora MŚP oraz organizacji pozarządowych i instytucji takich jak nasza, której celem jest ochrona praw przedsiębiorców. Jednak MF podjęło inną decyzję. My oczywiście jesteśmy z resortem w stałym dialogu, ale mamy nadzieję, że dojdzie do zmiany decyzji i skład tych grup zostanie rozszerzony – dodaje radca Rzecznika MŚP.

W swoich postulatach firmy z branży MŚP powołują się na zarządzenie ministerstwa z 14 maja 2021 roku, na mocy którego powołano Forum Akcyzowe. W §10.3 stwierdza ono jasno: „Wskazując uczestników grupy roboczej Przewodniczący Forum uwzględnia równą reprezentację różnych środowisk uczestniczących w pracach Forum”.

Ministerstwo Finansów mimo przesłanej prośby o komentarz nie odniosło się do sposobu wyłonienia Forum Akcyzowego.